انواع کم شنوایی (علت ها، پیشگیری و درمان)
تعریف کم‌شنوایی کم‌شنوایی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فرد دارای کاهش توانایی شنیداری نسبت به حد معمول است. این کاهش شنوایی، ممکن است به یک گوش یا هر دو گوش مربوط شود و می‌تواند در شنیدن صداهای محیطی، صداهای گفتاری و سایر صداها تأثیرگذار باشد. کم‌شنوایی می‌تواند تدریجی یا ناگهانی رخ دهد و دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، آسیب‌های صوتی، بیماری‌ها و فرایندهای پیری داشته باشد. قسمت‌های مختلف گوش گوش انسان به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که هر یک نقش مهمی در فرآیند شنوایی دارند: گوش خارجی (External Ear) : (Pinna) قسمتی از گوش …
تعریف کم‌شنوایی
کم‌شنوایی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فرد دارای کاهش توانایی شنیداری نسبت به حد معمول است. این کاهش شنوایی، ممکن است به یک گوش یا هر دو گوش مربوط شود و می‌تواند در شنیدن صداهای محیطی، صداهای گفتاری و سایر صداها تأثیرگذار باشد. کم‌شنوایی می‌تواند تدریجی یا ناگهانی رخ دهد و دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، آسیب‌های صوتی، بیماری‌ها و فرایندهای پیری داشته باشد.
قسمت‌های مختلف گوش
گوش انسان به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که هر یک نقش مهمی در فرآیند شنوایی دارند:
- گوش خارجی (External Ear)
: (Pinna) قسمتی از گوش که در خارج از سر قرار دارد و به جمع‌آوری امواج صوتی کمک می‌کند.
: (External Auditory Canal) مجرایی که صدا از آن به سمت گوش میانی هدایت می‌شود.
- گوش میانی (Middle Ear)
Tympanic Membrane: ساختاری نازک و حساس است که گوش خارجی را از گوش میانی جدا می کند. پرده گوش نقش حیاتی در فرایند شنوایی ایفا می کند و به انتقال امواج صوتی از محیط به بخش های داخلی سیستم شنوایی کمک می کند.
(Ossicles) : سه استخوان کوچک به نام (Malleus)، (Incus) و (Stapes) که ارتعاشات صوتی را از پرده گوش به گوش داخلی منتقل می‌کنند.
: (Eustachian Tube) لوله‌ای که فشار بین گوش میانی و فضای پشت حلق را تنظیم می‌کند.
- گوش داخلی (Inner Ear)
: (Cochlea)ساختاری مارپیچی که صدا را به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌کند. (Auditory Nerve) : سیگنال صوتی را به مغز منتقل می‌کند.
(Vestibule) و :(Semicircular Canals) مسئول تعادل و جهت‌یابی هستند.
آسیب‌ها و بیماری‌های پرده گوش
پرده گوش به دلیل حساسیت و نازکی خود، ممکن است در معرض آسیب‌ها و بیماری‌های مختلف قرار گیرد:
- 1. پارگی پرده گوش
علل: عفونت‌های گوش میانی، تروما، تغییرات ناگهانی فشار هوا و باروتروما، ضربه
علائم: درد شدید، کاهش ناگهانی شنوایی، ترشح مایع از گوش.
درمان: در بسیاری از موارد، پارگی پرده گوش به طور خودبه‌خود بهبود می‌یابد. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی برای تعمیر پرده گوش باشد.
- 2. عفونت‌های گوش میانی (اوتیت میانی)
علل: عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی که باعث التهاب و ترشح مایع در گوش میانی می‌شوند.
علائم: درد گوش، کاهش شنوایی، ترشح مایع، تب.
درمان: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، قطره‌های گوش، و در موارد شدید، جراحی و گذاشتن.VT
- 3. آکوستیک نورموم (Neurinoma Auditory)
تعریف: تومور خوش‌خیم عصبی که از عصب شنوایی به وجود می‌آید و می‌تواند به پرده گوش آسیب برساند.
علائم: کاهش تدریجی شنوایی، وزوز گوش، مشکلات تعادلی.
درمان: جراحی برای برداشتن تومور، پرتودرمانی
- 4. عفونت‌های گوش خارجی (Chronic Otitis Externa)
تعریف: التهاب مزمن در گوش خارجی که می‌تواند به پرده گوش آسیب برساند.
علائم: درد مزمن، خارش، ترشح مایعات، کاهش شنوایی.
درمان: استفاده از قطره‌های گوش ضدعفونی، داروهای ضدالتهاب، و در موارد شدیدتر، جراحی برای پاک‌سازی کانال گوش.
- پرده گوش یکی از اجزای حیاتی سیستم شنوایی است که نقش اساسی در انتقال امواج صوتی به بخش‌های داخلی گوش ایفا می‌کند. آسیب‌ها و بیماری‌های مختلف می‌توانند بر عملکرد پرده گوش تأثیر بگذارند و منجر به کاهش شنوایی شوند. درک بهتر ساختار، عملکرد و روش‌های تشخیص و درمان آسیب‌های پرده گوش می‌تواند به افراد کمک کند تا با مراقبت‌های مناسب، از سلامت سیستم شنوایی خود محافظت کنند و در صورت بروز مشکلات به‌موقع اقدام نمایند. مراجعه به متخصصین شنوایی و استفاده از فناوری‌های مدرن نقش مهمی در بهبود و حفظ شنوایی دارد.
انواع کم‌شنوایی
کم‌شنوایی می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم‌بندی شود که هر یک بر اساس محل ایجاد و علت تفاوت دارند:
کم‌شنوایی حسی عصبی (Sensorineural Hearing Loss)
این نوع کم‌شنوایی به دلیل آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی ایجاد می‌شود. عوامل اصلی شامل پیرگوشی، صدمات صوتی شدید، بیماری‌های عفونی و ژنتیکی و ضربه به سر و گوش هستند.
کم‌شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural Hearing Loss) یکی از انواع اصلی کم‌شنوایی است که ناشی از آسیب به سلول‌های حسی گوش داخلی یا مسیرهای عصبی شنوایی است. این نوع کم‌شنوایی بیشتر به دلیل مشکلات در انتقال سیگنال‌های صوتی از گوش به مغز ایجاد می‌شود و معمولاً غیرقابل درمان با روش‌های متداول جراحی است.
علل کم‌شنوایی حسی-عصبی
- پیرگوشی (Presbycusis)
با افزایش سن، سلول‌های حسی گوش داخلی تخریب می‌شوند که منجر به کاهش تدریجی شنوایی می‌گردد. این نوع کم‌شنوایی معمولاً در دو گوش به صورت همزمان رخ می‌دهد و بیشتر در بازه‌های فرکانسی بالاتر تأثیرگذار است.
- آسیب‌های صوتی (Acoustic Trauma)
قرار گرفتن در معرض صداهای بلند به مدت طولانی یا به طور ناگهانی می‌تواند به سلول‌های حسی و اعصاب شنوایی آسیب برساند.
صداهای محیطی بلند: مانند موسیقی بلند، ماشین‌آلات سنگین، یا انفجارها.
صدمات صوتی حاد: مانند انفجارهای ناگهانی که باعث آسیب فوری می‌شوند.
- بیماری‌ها و عفونت‌ها
برخی از بیماری‌ها می‌توانند به سیستم شنوایی آسیب برسانند:
بیماری منییر: اختلالی که باعث افزایش فشار مایع گوش داخلی می‌شود.
ویروس‌ها و عفونت‌ها: مانند مننژیت که می‌تواند به عصب شنوایی آسیب برساند.
دیابت: که ممکن است به عصب‌های شنوایی آسیبی وارد کند.
- ژنتیک
برخی از انواع کم‌شنوایی حسی-عصبی دارای زمینه‌های ژنتیکی هستند و ممکن است از طریق وراثت منتقل شوند.
- 5. داروها و سموم
برخی داروها می‌توانند به شنوایی آسیب برسانند:
آنتی‌بیوتیک هایی که می‌تواند به سلول‌های حسی گوش آسیب بزند.
داروهای ضد سرطان که ممکن است عصب‌های شنوایی را تحت تأثیر قرار دهند.
- پاتولوژی‌های مغزی
بیماری‌هایی که مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند تومورهای عصبی شنوایی (آکوستیک نورموم) می‌توانند منجر به کم‌شنوایی حسی-عصبی شوند.
علائم و نشانه‌های کم‌شنوایی حسی-عصبی
- کاهش تدریجی شنوایی: معمولا در هر دو گوش و برای صداهای با فرکانس بالا.
- تفاوت بین شنوایی دو گوش: ممکن است یکی از گوش‌ها به طور قابل‌توجهی ضعیف‌تر از دیگری باشد.
- کاهش درک گفتار: به ویژه در محیط‌های پر سر و صدا
- وزوز گوش: حس شنیدن صداهای غیرواقعی مانند زنگ، وزش باد یا صدای بوق و سوت.
تشخیص کم‌شنوایی حسی-عصبی
- آزمون‌های شنوایی (Audiometry)
آزمون‌های استاندارد شنوایی برای تعیین میزان و نوع کم‌شنوایی انجام می‌شود. این آزمون‌ها شامل:
تست (Pure Tone Audiometry) برای اندازه‌گیری آستانه شنوایی در فرکانس‌ها و شدت‌های مختلف است. و تست tympanometery/ reflex برای ارزیابی دقیق گوش میانی، پرده گوش و رفلکس های گوش است.
آزمون Speech: ارزیابی توانایی درک گفتار در شرایط مختلف.
- (Otoacoustic Emissions OAE)
یک آزمایش غیرتهاجمی که فعالیت سلول‌های حسی گوش داخلی را اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند در تشخیص آسیب به سلول‌های حلزون کمک کند.
- پتانسیل‌های عصب شنوایی (Auditory Brainstem Response – ABR)
این تست سیگنال‌های عصبی شنوایی را از گوش به مغز اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص آسیب‌های عصبی کمک کند.
- تصویربرداری پزشکی
در بعضی موارد، تصویربرداری‌های رزونانس مغناطیسی (MRI) یا (CT) برای شناسایی علل ساختاری کم‌شنوایی مورد نیاز است.
درمان‌ها کم شنوایی حسی عصبی
- سمعک
- ایمپلنت‌های شنوایی (Cochlear Implants)
- دارودرمانی
پیشگیری از کم‌شنوایی حسی-عصبی
- محافظت در برابر صداهای بلند
استفاده از گوشی‌های محافظ در محیط‌های پر سر و صدا و محدود کردن زمان مواجهه با صداهای بلند می‌تواند از آسیب به سیستم شنوایی جلوگیری کند
- 2. انجام شنوایی سنجی به صورت دوره ای
چکاپ‌های منظم شنوایی به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالایی مانند موسیقی‌دانان یا کارکنان صنایع صوتی هستند، افراد بالای 50 سال، افرادی که در معرض دیابت هستند و… توصیه می‌شود.
- مدیریت بیماری‌ها
درمان به موقع عفونت‌های گوش و مدیریت بیماری‌های مزمن مانند دیابت می‌تواند از بروز کم‌شنوایی جلوگیری کند.
- اجتناب از داروهای آسیب‌زننده و سمی به شنوایی
در صورت امکان، از مصرف داروهایی که به سیستم شنوایی آسیب می‌رسانند، خودداری کنید یا با پزشک خود مشورت کنید.
- کم‌شنوایی حسی-عصبی یک وضعیت شایع و پیچیده است که می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. درک بهتر این نوع کم‌شنوایی، علل و علائم آن، و روش‌های تشخیص و درمان می‌تواند به افراد کمک کند تا به موقع اقدام کنند و از پیشرفت وضعیت خود جلوگیری نمایند. استفاده سمعک و مراجعه به متخصصین شنوایی می‌تواند به بهبود شنوایی و ارتباطات کمک شایانی کند.
کم‌شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss)
کم‌شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss) نوعی از کم‌شنوایی است که در آن مشکلاتی در انتقال امواج صوتی از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی وجود دارد. این نوع کم‌شنوایی معمولاً قابل اصلاح یا بهبود با درمان‌های پزشکی یا جراحی است، زیرا علت آن معمولاً مشکلاتی در ساختارهای گوش خارجی یا میانی است که می‌توان آن‌ها را برطرف کرد.
علل کم‌شنوایی انتقالی
کم‌شنوایی انتقالی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که عمدتاً مربوط به گوش خارجی یا میانی هستند:
- انسداد گوش خارجی
(Cerumen) یا تجمع بیش از حد جرم گوش می‌تواند مجرای شنوایی را مسدود کرده و مانع عبور صداها به داخل گوش شود.
- تروما یا آسیب به گوش خارجی: آسیب‌های فیزیکی به گوش خارجی می‌تواند باعث کاهش شنوایی شود.
- عفونت‌های گوش
(Otitis Externa) ، عفونت گوش خارجی که می‌تواند باعث تورم و کاهش انتقال صدا شود.
(Otitis Media) ، عفونت گوش میانی که معمولاً با ترشح مایع و التهاب همراه است و می‌تواند باعث کاهش شنوایی شود.
- ناهنجاری‌های ساختاری
ناهنجاری‌های ارثی: برخی افراد ممکن است ناهنجاری‌های ساختاری در گوش داشته باشند که باعث کم‌شنوایی انتقالی می‌شود.
صدمات استخوان‌های گوش میانی: مانند شکستگی استخوان‌های گوش که می‌تواند انتقال ارتعاشات صوتی را مختل کند.
- بیماری‌ها
پولیپ‌های گوش: توده‌های نرم در گوش میانی یا خارجی که می‌توانند مجرای شنوایی را مسدود کنند.
تورم و التهابات مزمن: می‌توانند باعث کاهش قدرت انتقال صدا شوند.
باروتروما: تغییرات ناگهانی فشار هوا، مانند پرواز یا غواصی، می‌توانند به عملکرد گوش میانی آسیب برسانند.
علائم و نشانه‌های کم‌شنوایی انتقالی
- کاهش شنوایی کلی: کاهش توانایی شنیدن صداها به طور کلی در یک گوش یا هر دو گوش.
- کم‌شنوایی در همه فرکانس‌ها: برخلاف کم‌شنوایی حسی-عصبی، که معمولاً در فرکانس‌های خاصی بیشتر مشاهده می‌شود.
- احساس درد و کیپی گوش
- وزوز گوش
تشخیص کم‌شنوایی انتقالی
آزمون‌های استاندارد شنوایی برای تعیین میزان و نوع کم‌شنوایی انجام می‌شود. این آزمون‌ها شامل:
تست (Pure Tone Audiometry) برای اندازه‌گیری آستانه شنوایی در فرکانس‌ها و شدت‌های مختلف است. و تست tympanometery/ reflex برای ارزیابی دقیق گوش میانی، پرده گوش و رفلکس های گوش است.
آزمون Speech: ارزیابی توانایی درک گفتار در شرایط مختلف.
(Otoacoustic Emissions OAE)
یک آزمایش غیرتهاجمی که فعالیت سلول‌های حسی گوش داخلی را اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند در تشخیص آسیب به سلول‌های حلزون کمک کند.
پتانسیل‌های عصب شنوایی (Auditory Brainstem Response – ABR)
این تست سیگنال‌های عصبی شنوایی را از گوش به مغز اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص آسیب‌های عصبی کمک کند.
تصویربرداری پزشکی
در بعضی موارد، تصویربرداری‌های رزونانس مغناطیسی (MRI) یا (CT) برای شناسایی علل ساختاری کم‌شنوایی مورد نیاز است.
درمان کم شنوایی انتقالی
- درمان دارویی
آنتی‌بیوتیک‌ها: برای درمان عفونت‌های گوش میانی یا خارجی که ممکن است باعث کم‌شنوایی شده باشند.
داروهای ضدالتهاب: برای کاهش تورم و التهاب در گوش.
- تخلیه مایع گوش میانی
در موارد شدید اوتیت میانی، ممکن است نیاز به تخلیه مایع از گوش میانی باشد که معمولاً به وسیله‌ی عمل جراحی ساده انجام می‌شود.
- جراحی
- استفاده از سمعک‌ها
در مواردی که کاهش شنوایی قابل‌اصلاح نیست، استفاده از دستگاه‌های کم‌شنوایی می‌تواند به بهبود شنوایی کمک کند.
- کم‌شنوایی انتقالی نوعی از کم‌شنوایی است که معمولاً ناشی از مشکلات در گوش خارجی یا میانی است و اغلب قابل اصلاح یا بهبود با درمان‌های مناسب است. درک بهتر علل، علائم، و روش‌های تشخیص و درمان این نوع کم‌شنوایی می‌تواند به افراد کمک کند تا به موقع اقدام کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. استفاده از روش‌های پیشگیرانه و مراجعه به متخصصین شنوایی نقش مهمی در مدیریت و بهبود این وضعیت دارد.
کم‌شنوایی مختلط (Mixed Hearing Loss)
ترکیبی از کم‌شنوایی حسی عصبی و انتقالی است. در این حالت، هر دو بخش گوش داخلی و خارجی یا میانی دچار مشکل شده‌اند.
کم‌شنوایی مرکزی (Central Hearing Loss)
این نوع کم‌شنوایی ناشی از مشکلات در مغز یا مسیرهای عصبی است که سیگنال‌های صوتی را پردازش می‌کنند.
درجات مختلف کم‌شنوایی
کم‌شنوایی بر اساس شدت آن به درجات مختلفی تقسیم می‌شود که هر درجه نشان‌دهنده میزان کاهش شنوایی است:
- کم‌شنوایی ملایم (Mild Hearing Loss)
افراد با این درجه کم‌شنوایی ممکن است در شنوایی گفتار در محیط‌های پر سر و صدا مشکل داشته باشند، اما در شرایط آرام می‌توانند به راحتی صحبت‌ها را درک کنند.
- کم‌شنوایی متوسط (Moderate Hearing Loss)
در این سطح، فرد نیاز به تقویت بیشتر صداها دارد و ممکن است در فهم گفتار بدون استفاده از سمعک‌ها دچار مشکل شود.
- کم‌شنوایی شدید (Severe Hearing Loss)
افراد با کم‌شنوایی شدید به طور قابل توجهی در درک گفتار بدون سمعک مشکل دارند .
- کم‌شنوایی عمیق (Profound Hearing Loss)
این درجه از کم‌شنوایی به معنای تقریباً یا کاملاً ناتوان بودن در شنیدن صداها است. سمعک های اولتراپاور و کاشت حلزون می تواند به این افراد کمک کند.
علل شایع کم‌شنوایی
کم‌شنوایی می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره شده است:
پیرگوشی (Presbycusis): کاهش تدریجی شنوایی به علت پیری طبیعی بدن.
صدمات صوتی (Acoustic Trauma): قرار گرفتن در معرض صداهای بلند به مدت طولانی یا ناگهانی.
عفونت‌های گوش: مانند اوتیت یا مننژیت.
بیماری‌های ویروسی: که می‌توانند به عصب شنوایی آسیب بزنند.
ژنتیک: بعضی از انواع کم‌شنوایی دارای زمینه‌های ژنتیکی هستند.
استفاده از داروهای سمی برای شنوایی: مانند جنتامایسین.
پیشگیری و درمان کم‌شنوایی
محافظت در برابر صداهای بلند: استفاده از گوشی‌های محافظ وقالب ضدصوت در محیط‌های پر سروصدا.
مراجعه منظم به مراکز شنوایی سنجی: برای بررسی شنوایی، به ویژه در صورت احساس تغییر در توانایی شنیداری.
مدیریت بیماری‌ها: درمان به موقع عفونت‌های گوش و سایر بیماری‌های مرتبط.
استفاده به موقع از سمعک‌ها و پروتزهای شنوایی: برای تقویت صداها و بهبود شنوایی.
جراحی: در برخی موارد، اصلاحات جراحی برای بازگرداندن شنوایی یا کاهش عواملی که باعث کم‌شنوایی شده‌اند.
- کم‌شنوایی یک وضعیت شایع است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. با درک بهتر مفهوم، انواع، و درجات کم‌شنوایی، می‌توان به پیشگیری و مدیریت بهینه این وضعیت پرداخت. مراجعه به متخصصین شنوایی و استفاده از فناوری‌های مدرن می‌تواند به افراد کمک کند تا زندگی روزمره خود را با کیفیت بهتری ادامه دهند.
مطالب مرتبط:
