میسوفونیا: چرا صدای جویدن اذیت می کند؟ | صدا بیزاری چیست؟
برای مشاوره و استعلام قیمت تلفنی یا مراجعه حضوری با ما در ارتباط باشید! 09357774010 – 02188649896 مشاهده همه راه های ارتباط با ما لوکیشن و آدرس دقیق ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید! بسیاری از مردم تصور می‌کنند از «صدای خاصی» آزار می‌بینند؛ اما وقتی این واکنش شدید، تکرارپذیر و با احساساتی مانند خشم، اضطراب یا اجتناب همراه باشد، ممکن است با «میسوفونیا» یا صدا بیزاری روبرو باشیم. این حالت می‌تواند کیفیت زندگی، روابط خانوادگی و عملکرد اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار دهد: فرد ممکن است از خوردن با دیگران اجتناب کند، در محیط کار دچار مشکل …
برای مشاوره و استعلام قیمت تلفنی یا مراجعه حضوری با ما در ارتباط باشید!
لوکیشن و آدرس دقیق ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید!
بسیاری از مردم تصور می‌کنند از «صدای خاصی» آزار می‌بینند؛ اما وقتی این واکنش شدید، تکرارپذیر و با احساساتی مانند خشم، اضطراب یا اجتناب همراه باشد، ممکن است با «میسوفونیا» یا صدا بیزاری روبرو باشیم. این حالت می‌تواند کیفیت زندگی، روابط خانوادگی و عملکرد اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار دهد: فرد ممکن است از خوردن با دیگران اجتناب کند، در محیط کار دچار مشکل شود یا در فضاهای عمومی به‌دلیل اضطراب ناشی از صدا دچار فرایند اجتناب شود. در چند سال گذشته، پژوهش‌های تصویربرداری و مطالعات بالینی دید جدیدی نسبت به ریشه‌های عصبی و روانشناختی این اختلال فراهم کرده‌اند؛ بنابراین آشنایی با علت‌ها و گزینه‌های درمانی برای بیماران و خانواده‌ها ضروری است.
میسوفونیا چیست؟ — تعریف ساده و بالینی
- تعریف کوتاه برای عموم: میسوفونیا یعنی واکنش شدید و ناخوشایند (خشم، اضطراب، اجتناب) به برخی صداهای روزمره که برای دیگران عادی‌اند؛ صدایی مثل جویدن، تنفس، کلیک خودکار یا تیک‌تاک ساعت می‌تواند تریگر باشد.
- تعریف بالینی: میسوفونیا را می‌توان به‌عنوان «حساسیت انتخابی به صداها» تعریف کرد؛ وضعیتی که در آن محرک‌های صوتی خاص، شبکه‌های هیجانی و حرکتی مغز را به‌طور غیرطبیعی فعال می‌کنند و منجر به پاسخ فیزیولوژیک (ضربان قلب، عرق، تنش عضلانی) و رفتاری می‌شوند (اجتناب یا انفجار خشم).
افراد با چه صداهایی معمولاً تریگر می‌شوند؟
مطالعات میسوفونیا نشان می‌دهند صداهای تریگر معمولاً منشأ دهانی و بینی دارند: جویدن، مک زدن، صدای بلع، صداهای تنفسی یا حتی صداهای تکراری مثل کلیک یا تایپ. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد تریگرها می‌توانند گستره‌ای وسیع‌تر داشته باشند و گاهی صداهای انگشتان نیز محرک باشند — و حتی بعضی افراد تحریک‌پذیری نسبت به صداهای بصری یا ترکیبی صوتی-بصری گزارش می‌کنند.
شیوع و گروه‌های درگیر
آمار دقیق متفاوت است و بسته به روش نمونه‌گیری، شیوع تخمینی می‌تواند متغیر باشد؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهند درصد قابل‌توجهی از جمعیت عمومی حداقل درجاتی از میسوفونیا را تجربه کرده‌اند و در برخی نمونه‌ها افراد مراجعه‌کننده به کلینیک‌های شنوایی شیوع بالاتری نشان می‌دهند. از همه مهم‌تر، میسوفونیا می‌تواند در هر سنی رخ دهد و معمولا در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، ولی سابقهٔ علائم ممکن است از کودکی وجود داشته باشد.
خلاصهٔ یافته‌هایِ عصبی-تصویربرداری (چه در سال‌های اخیر کشف شد)
مطالعات fMRI و سایر روش‌های تصویربرداری عصبی در سال‌های ۲۰۲0–۲۰۲5 چند الگوی ثابت نشان داده‌اند:
- اتصال بیش‌ازحد بین شبکه‌های شنوایی و شبکه‌های حرکتی : مطالعات 2021 نشان داد هنگام شنیدن صداهای تریگر، نواحی حرکتی مرتبط با حرکت دهان و صورت که در تولید همان صداها نقش دارند فعال می‌شوند و به‌عبارتی «هیپر-میرورینگ» رخ می‌دهد. این یافته پیشنهاد میکند میسوفونیا بخشی ریشه در تعامل بین ادراک صوتی و مدارهای حرکتی دارد: صدا وسیله‌ای است که حرکت دیگری را «در مغز ما» بازسازی میکند و این بازسازی بیش از حد موجب تحریک هیجانی می‌شود.
- فعال‌شدن غیرطبیعی بخشی از مغز به نام اینسولا و مناطق مرتبط با پردازش هیجانی: مطالعات متعدد نشانگر درگیری اینسولا، آمیگدالا و نواحی پیشانی-هیجانی هنگام تریگرها هستند. این مناطق با پردازش احساس ناخوشایند، نفرت/خشم و پاسخ‌های اتونومیک (ضربان قلب و تعریق) مرتبط اند.
- پاسخ فیزیولوژیک و افزایش واکنش‌های بدنی: افراد دچار صدابیزاری هنگام شنیدن تریگرها افزایش ضربان قلب و پاسخ پوست را نشان می‌دهند که این همگرایی شواهد را برای «پاسخ هیجانی-فیزیولوژیک» تقویت میکند.
- اختلافات نسبت به سایر اختلالات شنوایی (مثل پرشنوایی یا وزوز): بررسی‌ها نشان می‌دهند صدابیزاری دارای نشانگان عصبی متفاوتی است و با پرشنوایی (حساسیت عمومی به صداهای بلند) یا وزوز کاملاً یکسان نیست؛ اگرچه همپوشانی‌هایی وجود دارد. پژوهش‌ها در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند مرزهای عصبی و بالینی این اختلالات را مشخص کنند.
آیا صدابیزاری یک «اختلال شنیداری» است یا یک «اختلال روانی/عصبی»؟
این پرسش کلیدی است و پاسخ کوتاه: هر دو. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که در صدابیزاری شواهدی از نقص در پردازش شنیداری مرکزی و همزمان اختلالات در شبکه‌های هیجانی و حرکتی وجود دارد. در عمل، اکثر مبتلایان آستانهٔ شنوایی محیطی طبیعی دارند؛ یعنی مشکل شنوایی سادهٔ حسی-عصبی در حلزون گوش به‌طور معمول یافت نمی‌شود. با این وجود پردازش مرکزیِ صدا (چگونگی فیلتر کردن/تفسیر صدا، توجه دوگانه و جداکردن سیگنال از نویز) و تعامل آن با سیستم‌های هیجانی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. همچنین عوامل روانشناختی (اضطراب، وسواس، تجربهٔ یادگیریِ منفی قبلی با آن صداها) می‌توانند شدت واکنش را تشدید کنند. بنابراین صدابیزاری را باید پدیده‌ای چندبُعدی دانست که در مرز بین شنوایی و سلامت روان قرار دارد.
علل و عوامل خطر — چه چیزی می‌تواند صدابیزاری را شکل دهد یا تشدید کند؟
مطالعات مروری و پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند عوامل متعدد زیستی، روانی و محیطی می‌توانند در شکل‌گیری یا تشدید صدابیزاری نقش داشته باشند:
عوامل زیستی / عصبی
- افزایش اتصال عملکردی بین شبکه‌های شنوایی و حرکتی که منجر به بازنمایی بیش از حد حرکت دیگری هنگام شنیدن صدا می‌شود.
- فعال‌شدن بیش از حد نواحی احساس-هیجان که باعث می‌شود صوتِ تریگر بلافاصله بار عاطفی منفی پیدا کند.
عوامل شناختی و روانشناختی
- اختلالات تنظیم هیجان: ناتوانی در کنترل یا تعدیل واکنش‌های هیجانی می‌تواند شدت صدابیزاری را بیشتر کند. تحقیقات نشان می‌دهد شدت صدابیزاری با نشانه‌های اضطراب، افسردگی و وسواس همبستگی دارد.
- تجارب یادگیری یا شرطی‌سازی: اگر فرد تجربه‌ای ناخوشایند یا تحقیرآمیز در معرض آن صدا داشته باشد (مثلاً مورد تمسخر قرار گرفته هنگام جویدن)، این تجربه ممکن است صدا را به یک محرک منفی شرطی کند.
- توجه انتخابی و مشکل در بازداری شنیداری: فرد دارای صدابیزاری معمولاً نمی‌تواند به سادگی از آن صدا چشم‌پوشی کند؛ توجه‌شان به سرعت به صوت جلب می‌شود و در نتیجه واکنش تقویت می‌شود.
عوامل اجتماعی و محیطی
- خانواده و فضای تغذیه/خوردن مشترک: الگوهای خانوادگی و انتظارات اجتماعی می‌تواند نقش داشته باشد.
- کمبود مکان‌های آرام برای استراحت حسی و قرارگیری مکرر در محیط‌های با صدای تریگر می‌تواند حالت را تشدید کند.
علائم و نشانه‌ها — چگونه صدابیزاری را از سایر حساسیت‌ها تشخیص دهیم؟
علائم رایج صدابیزاری
- واکنش‌های هیجانی شدید (خشم، نفرت، اضطراب) نسبت به صداهای خاص
- پاسخ فیزیولوژیک سریع (افزایش ضربان قلب، تعریق، انقباض عضلانی)
- تلاش‌های اجتنابی برای دوری از منبع صدا (اجتناب از صرف غذا با دیگران، دوری از محیط‌های اجتماعی)
- دردِ روانی و تأثیر بر کارکرد روزمره (کاهش کیفیت زندگی، مشکلات شغلی یا خانوادگی)
تمایزها
- در پرشنوایی فرد به دامنه‌های وسیعی از صداها حساس است (معمولاً بلند شدن صدای محیط)، اما در صدابیزاری حساسیت انتخابی و عاطفی به صداهای خاص وجود دارد.
- در وزوز، فرد صدایی را احساس میکند که منبع خارجی ندارد؛ صدابیزاری واکنشی نسبت به صداهای خارجی است.
برای اطلاعات بیشتر راجع به وزوزاینجا را کلیک کنید.
چگونه میسوفونیا تشخیص داده می‌شود؟ (چه تست‌هایی انجام می‌شود)
تشخیص صدابیزاری اغلب بالینی است و بر شرح‌حال دقیق و معیارهای رفتاری مبتنی است. در کلینیک شنوایی و سمعک کیمیا پروتکل تشخیصی معمول شامل موارد زیر است:
- مصاحبه تخصصی: تاریخچهٔ دقیق تریگرها، زمان شروع، شدت واکنش، تأثیر روی زندگی روزمره و هرگونه زمینه روانشناختی همراه.
- ادیومتری و ارزیابی شنوایی پایه: اغلب شنوایی محیطی طبیعی است؛ این مرحله برای رد سایر مشکلات شنوایی ضروری است.
- آزمون‌های پردازش مرکزی شنیداری (در صورت نیاز): برای بررسی توانایی فیلتر و جداسازی صدا (speech-in-noise tests) — برخی مطالعات نشان داده‌اند مبتلایان در شرایط نویزی ممکن است دچار مشکل درک گفتار شوند.
- ارزیابی روانشناختی مختصر: بررسی علائم اضطراب، افسردگی یا وسواس که می‌تواند در مدیریت و انتخاب درمان مؤثر باشد.
گزینه‌های درمانی: از شواهد علمی چه نتیجه می‌گیریم؟
مطالعات درمانی برای صدابیزاری طی چند سال اخیر افزایش یافته، اما تعداد کارآزمایی‌های بزرگ و طولانی‌مدت هنوز محدود است. با این وجود شواهد به‌طرفداری از چند رویکرد بالینی و غیردارویی می‌روند:
درمان رفتار شناختی (CBT) — بهترین شواهد فعلی
- کارآزمایی‌های کنترل‌شده و مرورهای سیستماتیک نشان داده‌اند که درمان رفتار شناختی می‌تواند شدت ناراحتی و اختلال عملکرد را کاهش دهد؛ هم نسخه‌هایی که توسط روان‌شناس ارائه می‌شود و هم نسخه‌هایی که ادیولوژیست‌ها در قالب برنامه‌های هدایت‌شده ارائه می‌دهند، مفید گزارش شده‌اند. مطالعات نشان داده اند، درمان رفتار شناختی موثر است و مرورهای بعدی حمایت بیشتری از کاربرد درمان رفتار شناختی ارائه کردند.
مداخلات صوتی (sound-based approaches)
- تکنیک‌های درمان صوتی و استفاده از صداهای پس‌زمینه یا نویز کنترل‌شده برای کاهش پاسخ هیجانی گزارش شده است. این روش‌ها اغلب همراه با درمان رفتار شناختی یا مشاوره ارائه می‌شوند. مرور‌ها نشان می‌دهند برخی بیماران از این روش سود می‌برند.
مداخلات شنوایی
- اگرچه صدابیزاری ریشهٔ اصلی شنوایی محیطی ندارد، ادیولوژیست‌ها می‌توانند نقش مهمی در تشخیص و ادارهٔ شرایط ایفا کنند: شناسایی وضعیت شنوایی، آموزش‌های شنیداری، و هدایت بیماران به تمرین‌های بازداری توجه.
- همچنین برای بیماران با اختلال همزمان پردازش مرکزی یا مشکل در فهم گفتار در نویز، تمرینات شنیداری یا روش‌های بالینی به‌کار می‌رود. تحقیقات نشان می‌دهد ترکیب تمرینات شنیداری با درمان‌های ذهنی-رفتاری ممکن است بیشترین تأثیر را داشته باشد.
دارودرمانی
- تاکنون شواهد محکم و قطعی برای دارویی خاص که صدابیزاری را «درمان» کند، ضعیف است. با این حال در برخی موارد داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی (به‌عنوان مدیریت علائم همراه) استفاده می‌شوند. برخی منابع پیشنهاد می‌کنند در صورت وجود علائم شدید اضطراب یا وسواس، دارو درمانی توسط روانپزشک می‌تواند بخشی از برنامه باشد. اخیراً نیز پژوهش‌ها دربارهٔ مداخلات دارویی نوین و تنظیم‌کننده‌هایی که روی مدارهای اضطرابی-هیجانی اثر می‌گذارند مطرح شده، اما شواهد قطعی هنوز در مراحل اولیه است.
روش‌های نوین (تحریک عصبی، نوروفیدبک)
- مطالعات بالینی محدود و اولیه دربارهٔ تکنیک‌هایی مثل tDCS (تحریک جریان مستقیم مغز) یا نوروفیدبک وجود دارد، اما نتایج مقدماتی و ناپایدارند و هنوز به‌عنوان درمان استاندارد پذیرفته نشده‌اند. پژوهش‌های آینده باید مشخص کنند آیا این روش‌ها برای زیرگروه‌هایی از بیماران می‌توانند مفید باشند یا خیر.
جمع‌بندی درمانی
با توجه به شواهد موجود، رویکرد ترکیبی (درمان رفتار شناختی +صدا درمانی + آموزش‌های ادیولوژیک/شنیداری + درمان‌های حمایتی روانشناختی در صورت نیاز) بهترین مسیر فعلی است. درمان باید فردمحور باشد: توجه به شدت علائم، وضعیت روانشناختی همراه و خواست بیمار.
نکات عملی و راهنمایی برای بیماران (چه کاری می‌توانید همین الان انجام دهید)
- شناسایی تریگرها: بردارِ لیستِ صداهای مشخصی که شما را آزار می‌دهد؛ دانستن الگو کمک میکند درمان دقیق‌تری طراحی شود.
- آموزش آرام‌سازی: تمرین‌های تنفسی (نفس عمیق دیافراگمی)، آرام‌سازی عضلانی و مدیتیشن برای کنترل واکنش هیجانی بسیار مفیدند.
- استفاده از صداهای پشتیبان: پخش صدای سفید (white noise) یا موسیقی ملایم در زمان مواجهه با تریگرها می‌تواند شدت واکنش را کم کند.
- تمرین مواجهه تدریجی: تحت هدایت درمانگر، مواجههٔ کنترل‌شده و تکراری با صدای محرک (habituation) می‌تواند تحمل را افزایش دهد.
- در صورت همراهی اضطراب یا وسواس: ارزیابی روانشناختی و درمان‌های اختصاصی (مانند درمان رفتار شناختی یا دارودرمانی) می‌تواند ضروری باشد.
- درخواست کمک تخصصی: به کلینیک شنوایی و سمعک کیمیا مراجعه کنید تا ارزیابی شنوایی، آزمون‌های پردازش شنیداری و معرفی به روان‌درمانگر/ادیولوژیست‌های مجرب انجام شود.
نقش کلینیک شنوایی ، چرا باید به «کلینیک شنوایی و سمعک کیمیا» مراجعه کنید
اگر خودتان یا فرد خانواده‌تان با صدای خاصی خیلی عصبانی، مضطرب یا ناامید می‌شود:
- در کلینیک ما ارزیابی کامل شنوایی و پردازش شنیداری انجام می‌شود (ادیومتری، تست گفتار در نویز و آزمون‌های پردازش مرکزی).
- در صورت نیاز ارجاع به روان‌درمانگر متخصص (CBT) و هماهنگی بین ادیولوژیست و روان‌شناس برای طرح درمان ترکیبی انجام می‌دهیم.
- خدمات آموزش کنترل هیجان، صوت‌درمانی (sound therapy) و تمرین‌های مواجههٔ تدریجی زیر نظارت متخصص ارائه می‌شود.
نشانی و شعب: کلینیک شنوایی و سمعک کیمیا
گاندی شمالی، خیابان شریفی ، پلاک ۳۴ طبقه دوم واحد ۴ و ۵
همت غرب، شهرک گلستان، بلوار امیرکبیر، بین چهارراه کاج و هاشم زاده، روبروی بوستان شب بو، پلاک ۱۸۹، طبقه اول
پرسش‌های متداول
س: آیا میسوفونیا قابل درمان است؟
ج: درمان کامل هنوز تضمینی ندارد، اما با ترکیب CBT، sound therapy و آموزش‌های شنیداری بسیاری از بیماران کاهش قابل‌توجهی در شدت ناراحتی و بهبود کیفیت زندگی تجربه می‌کنند.
س: آیا تست شنوایی نشان می‌دهد که من صدابیزاری دارم؟
ج: اغلب شنوایی محیطی طبیعی است؛ اما تست‌های پردازش مرکزی و پرسش‌نامه‌های بالینی به تشخیص کمک می‌کنند.
س: آیا باید به روانپزشک یا روان‌شناس مراجعه کنم؟
ج: اگر علائم همراه با اضطراب یا وسواس هستند، مشاوره روانشناختی یا روان‌پزشکی توصیه می‌شود؛ درمان ترکیبی بهترین نتایج را دارد
